Tussen het Rembrandtplein en de Blauwbrug ligt de merkwaardige Amstelstraat. De straat is ontstaan toen bij de uitbreiding van Amsterdam in de 17de eeuw de zuidkant van de weg ook bebouwd werd. De Amstelstraat is nog steeds een doorgangsweg, vroeger voor koetsen, nu voor de tram en voetgangers. Te midden van de smalle stoepen ligt daarom ook een tramspoor. Aan weerszijden van de geasfalteerde straat staan gebouwen waar wordt gewerkt, gerecreëerd en in een deel ook gewoond. Zo zijn er verschillende horeca actief, van nachtclub tot koffiebar. Op het eerste oog lijkt de Amstelstraat misschien wel een doodnormale doorgangstraat, maar daar is zowel de gemeente Amsterdam als andere betrokken het mee oneens.
Het proces
Tijdens dit placemaking-project is de Design Thinking Methode gebruikt. Deze methode zorgde ervoor dat ik als placemaker gestructureerd het proces van participatie en verandering heb kunnen begeleiden. Wil je meer weten over de methode en welke tools ik heb aangesproken om onderzoek te doen? Klik op de link!
Het startpunt
Het vraagstuk over de Amstelstraat is opgedragen door de Gemeente Amsterdam. In de periode voor 2019 hebben er verschillende incidenten met betrekking tot het uitgaansleven plaatsgevonden. Van een granaat voor de deur van de toenmalige Club Abe tot een fatale schietpartij in de garage The Bank. Maar dat was niet de enige reden voor het adresseren van dit vraagstuk. Ondernemers in de straat gaven aan dat de straat erg uit de toon viel bij de drukke aangelegen uitgaansplek het Rembrandtplein. De gemeente was geïnteresseerd in hoe de leefbaarheid in de Amstelstraat verbeterd kon worden in samenspraak met betrokkenen.
Tijdens de observatie viel het mij op dat er veel mensen door de straat lopen. De gebiedsmakelaar bevestigde die bevinding en gaf aan dat de Amstelstraat een drukke doorgangstraat is, voor zowel voetgangers als OV en gemeentewagens. De situatie is overdag wezenlijks anders dan de situatie ‘s nachts. Naast de ondernemers en bewoners, zijn er ook veel buurt professionals actief in en rondom de Amstelstraat. Zij kunnen het verschil tussen dag en nacht goed duiden omdat ze vaak ‘s nachts werkzaam zijn in de straat. De wijkagent, de SAOA Host coördinator en de straatmanager gaven aan dat het ‘s nachts niet altijd veilig is in de straat. De indeling, uiterlijk en donkerte van de straat lokt volgens hen ongewenst gedrag uit. Ook de avond en nachthoreca hebben moeite met de smalle stoepen en merken dat het uitgaanspubliek lang na sluitingstijd blijft ‘epiberen’.
Overdag wordt de straat anders gebruikt. Hoewel er veel verschillende faciliteiten gevestigd zijn, zijn bewoners haast nooit in de Amstelstraat. Het bevestigt het beeld van hoeveelheid snel langslopende voetgangers: de straat is een doorgangsroute en geen eindbestemming, ook voor Amsterdammers. Zowel de ondernemers en bewoners hebben in gesprekken aangegeven dat ze de straat als donker en sfeerloos ervaren. Wel zien ze potentie in bepaalde delen en vinden ze het vooral een gemiste kans. Naast de buurt professionals, ondernemers en bewoners zijn ook de gebruikers van de straat benaderd. Dit waren veelal toeristen op weg naar datgene wat zij wilden zien, ze waren daarom ook moeilijker te benaderen. Het beeld van de problematiek van de Amstelstraat werd completer naarmate ik meer mensen sprak. De vraag die nog open bleef was, wat maakt het nou precies minder leefbaar in de Amstelstraat?
De analyse
Na de gesprekken, observaties en veldonderzoeken kan er geconcludeerd worden dat de problematiek in de Amstelstraat twee dimensies heeft: dag en nacht. Overdag mist er vooral sfeer en identiteit, terwijl ‘s nachts er een gevoel van onveiligheid heerst. Beide aspecten van de problemen zijn geworteld in het niet-toereikende uiterlijk van de straat. Daarom moet de interventie voor het vraagstuk van de Amstelstraat een focus hebben op het veranderen van het huidige uiterlijk van de straat. Vanuit de wetenschappelijke literatuur kan de situatie van de Amstelstraat voor een deel geduid worden als een non-place en placelessness. De Amstelstraat is een potentieel betekenisvolle plek, maar het plaatsgevoel ontbreekt waardoor de problematiek blijft bestaan. Ben je geïnteresseerd in de wetenschappelijke achtergrond en duiding van de problematiek in de Amstelstraat? Onderaan staat een link naar mijn onderzoek!
De belevingen en percepties van de betrokkenen hebben uiteindelijk geleid tot een onderzoeksvraag gebaseerd op hun gedeelde waarden en belangen. Op die manier kan er gericht gebraindstormd worden over mogelijke oplossingen en interventies. De onderzoeksvraag is geformuleerd tot een "How Might We?" vraag:
Hoe kunnen we de uitstraling van de Amstelstraat veranderen zodat de straat bijdraagt aan een fijne sfeer overdag en een veilige omgeving ‘s nachts?
Co-creatie Amstelstraat
Samen met een aantal ondernemers, bewoners en buurtprofessionals hebben we tijdens een co-creatieavond gebrainstormd over mogelijke oplossingen en interventies voor de How Might We vraag. Het was een vruchtbare avond waar veel positieve ideeën zijn bedacht in verschillende brainstorm rondes. Uit de co-creatie is een categorisatie overzicht gekomen met alle mogelijke interventies of ideeën om de straat overdag sfeervoller en ‘s nachts veiliger te maken. Aan de hand van de voorkeur van stakeholders en een aantal succescriteria zijn er vier mogelijke interventies overgebleven: (1) Kunst/kleur op gevels, (2) Gevelgroen, (3) Aanlichten gebouwen/gevels en (4) lichtkunst boven de straat.
Adviesronde
Met deze vier mogelijke oplossingen ben ik ten rade gegaan bij buurprofessionals en betrokken ambtenaren van het Stadsdeel Centrum. De buurprofessionals spraken vanuit een veiligheidsaspect hun voorkeur uit voor verlichting. Maar ook interventie van gevelgroen zou voor hen een groot verschil maken qua aantrekkelijkheid in de straat, mits het ‘hufterproof’ groen zou zijn. Samen met de betrokken ambtenaren die over groen, kunst en lichtkunst gaan in het Amsterdam centrum, hebben we gekeken naar de processen die doorlopen moeten worden om de ideeën realiseerbaar te maken. Groen kan wegens praktische overwegingen alleen aan de gevel in de Amstelstraat. Naar voorbeelden in de Nes en Reguliersbreestraat is een groen interventie zeker realiseerbaar. Wel moet het initiatief ook vanuit de ondernemers en bewoners komen omdat zij het groen zelf moeten onderhouden. Met betrekking tot een lichtkunstwerk zijn de ‘straatzinnen’ van lichtkunstenaar Frederike Top eerder al erg succesvol geweest. Vooral omdat zij vanuit de samenwerking met de buurt het ontwerp maakt en er daardoor gefocust wordt op de buurtidentiteit en gedeelde waarden.
Amsterdam
