(Educatieve) verbinding in de tuin van het Dr. Sarphatihuis

Op de kaart

Amsterdam

Campussen

Placemaking

Vraagstuk

De oorspronkelijke vraag vanuit het Dr. Sarphatihuis betrof het verkennen van manieren om de tuin beter te benutten voor verbinding, met een eerste idee richting educatieve samenwerking met een lokale school. Uit onze probleemverkenning, inclusief gesprekken met betrokkenen, bleek de kernuitdaging breder: de tuin werd onderbenut en er was een duidelijke wens om deze te activeren als een levendige plek die bijdraagt aan het welzijn van bewoners en de verbinding met de buitenwereld, met name door interactie en gezamenlijke activiteit.

Analyse

Ons onderzoek startte met het verkennen van de educatieve samenwerking, maar door onvoorziene omstandigheden moesten we onze aanpak bijstellen. In plaats daarvan hebben we ons gericht op een participatieve benadering, waarbij co-creatie centraal stond (Sanders & Stappers, 2008). We voerden veldonderzoek uit door de tuin te observeren en gingen via co-creatiesessies direct in gesprek met bewoners. Hierbij gebruikten we onder andere tekeningen op plattegronden om wensen te visualiseren - een methode die goed aansluit bij onderzoek met mensen met dementie, waarbij visuele en tastbare hulpmiddelen communicatie kunnen vergemakkelijken (Hubbard et al., 2003).

Belangrijke inzichten uit dit proces waren de behoefte aan rolstoeltoegankelijkheid, zintuiglijke prikkels zoals geuren, kleuren en voelbare materialen, en de wens om de tuin persoonlijker te maken. Het belang van multisensorische stimulatie wordt onderstreept door Baker et al. (2001), die aantonen dat dit de stemming en betrokkenheid van ouderen met dementie verbetert. Ook bleek het vergroten van eigenaarschap van bewoners essentieel: zeggenschap over de eigen leefomgeving draagt aantoonbaar bij aan de mentale gezondheid van ouderen (Adisso et al., 2022).

Daarnaast werd duidelijk dat praktische hulp en samenwerking met externe partijen noodzakelijk is voor uitvoering en onderhoud. In dat kader verkenden wij ook andere stakeholders, waaronder studieverenigingen, als potentiële partners voor structurele ondersteuning.

Powerpoint locatieonderzoek

Interventie

Op basis van de analyse en bewonersinput tijdens de co-creatie, waarin het belang van samenwerken meermaals naar voren kwam, hebben we gekozen voor het concept van een tuinwerkdag. Het idee is om hier uiteindelijk een structurele samenwerking van de maken met studieverenigingen.
Dit combineert noodzakelijk onderhoud en kleine aanlegprojecten (zoals plantenbakken vullen, paden maken) met sociale interactie en intergenerationeel contact. Ter ondersteuning en voor duurzaamheid wordt een 'donatiehoek' ingericht waar naasten en anderen tuinmaterialen of financiële bijdragen kunnen leveren.

Als interventie hebben wij een prototype van deze tuinwerkdag gedraaid waar het begin van het beleefpad is gemaakt. De bewoners mochten zelf aangeven waar zij het pad graag zagen en wat voor decoratie zij langs dit pad voor zich zagen om de zintuigelijke waarneming te prikkelen.

De resultaten hebben wij gemeten aan de hand van een observatieschema. Door middel van dit schema hebben wij vastgesteld dat de bewoners gebruik maken van het pad. Zij geven graag hun mening en delen ideeën, maar nemen minder snel zelf initiatief. Dit benadrukt het belang van vrijwilligers voor deze doelgroep, iets waar de bewoners zelf mee instemde.

Powerpoint co-creatie

Overdracht

Ons uiteindelijke advies richt zich op de structurele samenwerking tussen het Dr. Sarphatihuis en studieverenigingen van buitenaf. De grootste uitdaging hierbinnen bleek het vinden van mogelijke data in de drukke agenda’s van de studieverenigingen en het Dr. Sarphati huis om een samenwerking op te zetten. Op het moment dat deze partijen direct in contact zullen staan met elkaar zal dit vermoedelijk makkelijker gaan.

Interactie: gedurende het proces bleken de bewoners veel waarde te hechten aan de activiteiten die zij in samenwerking deden met anderen. Met betrekking tot deze doelgroep is het daarom sterk aan te raden om activiteiten voort te blijven zetten in de vorm van co-creatie.

Verbinding: de benaderde studieverenigingen hebben enthousiast gereageerd op de mogelijkheid tot samenwerken met het Dr. Sarphatihuis. Tot op heden is er nog geen structurele samenwerking uit voortgekomen, maar het enthousiasme van deze verenigingen maakt dat wij een eventuele volgende groep willen adviseren om hier mee verder te gaan als vervolgstap.

Het project kent veel potentie, maar ook veel organisatie. Ons advies aan beide partijen is daarom om de tuinwerkdagen ruim van tevoren te plannen en aantrekkelijk in te vullen, zodat de betrokkenheid en het aantal vrijwilligers hoog blijven, als aanvulling op bestaande vrijwilligersinitiatieven. Verdere ontwikkeling van de donatiehoek kan de duurzaamheid ondersteunen. Toekomstige studententeams kunnen deze samenwerking evalueren of ondersteunen, om zo de volledige potentie te benutten.

Do's & Don'ts

Do: Betrek bewoners actief bij elke fase, van idee tot uitvoering. Hun input is cruciaal.
Do: Denk buiten de directe context; zoek actief naar externe samenwerkingspartners zoals studieverenigingen.
Do: Wees flexibel. Plannen kunnen wijzigen door externe factoren; pas je aanpak aan waar nodig.

Don't: Onderschat de logistiek en communicatie die nodig is bij het werken met (student)vrijwilligers.
Don't: Houd niet krampachtig vast aan één initieel idee als blijkt dat dit niet haalbaar is of als nieuwe inzichten ontstaan.
Don’t: Vul niet voor de bewoners in waar zij wel of niet toe in staat zijn, maar werk met het vermogen van de bewoners in het specifieke moment van interactie.

Bronnen

Adisso, A., Van Regenmortel, T., & Verbeek, H. (2022). Empowering people with dementia: A systematic review of interventions. Dementia, 21(1), 52–74. https://doi.org/10.1177/14713012211000780

Baker, R., Bell, S., Baker, E., Gibson, S., Holloway, J., Pearce, R., ... & Wareing, L. A. (2001). A randomized controlled trial of the effects of multisensory stimulation (MSS) for people with dementia. British Journal of Clinical Psychology, 40(1), 81–96. https://doi.org/10.1348/014466501163508

Goto, S., Park, B.-J., Tsunetsugu, Y., Herrup, K., & Miyazaki, Y. (2018). Therapeutic effects of garden visual observation for people with advanced dementia. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(2), 241. https://doi.org/10.3390/ijerph15020241

Hubbard, G., Downs, M. G., & Tester, S. (2003). Including the perspectives of older people in institutional care during the consent process. Nursing Ethics, 10(1), 88–99. https://doi.org/10.1191/0969733003ne571oa

Sanders, E. B. N., & Stappers, P. J. (2008). Co-creation and the new landscapes of design. CoDesign, 4(1), 5–18. https://doi.org/10.1080/15710880701875068

Dr. Sarphatihuis