In dit placemaking-project hebben wij ons beziggehouden met het vraagstuk rondom het fietsparkeerprobleem op en rondom Roeterseilandcampus. De fietsenkelder onder REC ABC wordt namelijk niet optimaal benut. Er vindt vooral overlast plaats door wild-geparkeerde fietsen op de stoep bij de Halverstadsbrug, Sarphatistraat en de Roetersstraat. Samen met onze partner van UvA huisvestingsontwikkeling hebben we onderzocht welke placemaking-strategieën en interventies kunnen worden ingezet om het gedrag van studenten en medewerkers te beïnvloeden en de druk op de openbare ruimte te verminderen, zodat de toegankelijkheid en leefbaarheid van de campus en omliggende buurt gewaarborgd blijven.
Analyse
Uit ons locatieonderzoek, waarvan de resultaten te zien zijn in de infographic onderaan deze pagina, blijkt dat wildparkeren wordt veroorzaakt door een samenspel van routinematig gedrag, groepsdynamiek en de behoefte aan efficiëntie en toegankelijkheid (Cresswell, 2009; Thaler & Sunstein, 2008; Van der Spek & Scheltema, 2015). Fietsers kiezen bij voorkeur voor parkeerplaatsen die logisch aansluiten op hun dagelijkse routines en strategisch gelegen zijn ten opzichte van de universiteitsgebouwen. Minder populaire plekken worden juist weinig gebruikt omdat ze niet goed in deze routines passen.
Uit de bevindingen blijkt verder dat wildparkeren vaak ontstaat doordat het sociaal geaccepteerd is en gemakkelijk overgenomen wordt binnen een groep. Tegelijkertijd bieden verbeteringen aan de faciliteiten, zoals meer duidelijkheid over beschikbare parkeerplekken en betere toegankelijkheid, kansen om dit gedrag te verminderen. Van der Spek en Scheltema (2015) stellen dat dergelijke maatregelen wildparkeren kunnen beperken door het gemakkelijker en aantrekkelijker te maken om de juiste parkeerplekken te gebruiken.
Hoewel technische oplossingen, zoals het toevoegen van extra ingangen of het verruimen van openingstijden, veelbelovend lijken, zijn ze op korte termijn niet uitvoerbaar. Daarom is gekeken naar alternatieve, direct toepasbare interventies. Een laagdrempelige oplossing die voortkomt uit dit onderzoek is het belonen van goed parkeergedrag met koffie. Deze aanpak speelt in op de bestaande routines van fietsers en biedt een praktische manier om gedrag positief te beïnvloeden, met mogelijkheden voor duurzame verandering (Wood, 2024).
Meer details over het locatieonderzoek zijn te vinden in de infographic en presentatie onderaan deze pagina.
Onze interventie richtte zich op het verminderen van foutparkeren door fietsers te stimuleren gebruik te maken van de fietsenkelder onder het A-gebouw. Uit eerdere analyses bleek dat gedrag positief kan worden beïnvloed door beloningen en duidelijke wayfinding. Om deze inzichten te testen, hebben we een experiment uitgevoerd waarbij fietsers werden geleid naar de fietsenkelder en beloond voor correct parkeergedrag.
De interventie bestond uit het aanbrengen van visuele aanwijzingen (stoepkrijt en later een whiteboard) op locaties waar veel fout geparkeerd wordt, zoals de Halverstadsbrug en de Roetersstraat. Fietsers die bereid waren hun fiets in de kelder te parkeren, ontvingen een fiche dat kon worden ingewisseld voor een voucher ter waarde van €2,50 bij de kantine. Daarnaast werd de sfeer in de fietsenkelder verbeterd met muziek om een prettige ervaring te creëren. Hoewel dit laatste onderdeel niet volledig kon worden getest, blijkt uit andere placemakingprojecten dat een positieve sfeer bijdraagt aan een verhoogd gebruik van de ruimte.
De interventie werd getest op effectiviteit en het principe van nudging speelde hierin een belangrijke rol. Gedurende de actie werden circa 40 fietsers aangesproken over hun parkeergedrag. Tweederde van hen gaf aan bereid te zijn hun fiets in de kelder te plaatsen in ruil voor de beloning. Enkele fietsers verplaatsten zelfs hun fiets van buiten naar binnen, ondanks de regen. Door middel van subtiele aanwijzingen, zoals visuele wayfinding en het aanbieden van een directe beloning in de vorm van een voucher, werden fietsers gestimuleerd om zonder dwang hun gedrag aan te passen.
Uit gesprekken met fietsers in de kelder bleek dat sommigen niet op de hoogte waren van het bestaan van de stalling, maar deze nu in de toekomst vaker willen gebruiken. Daarnaast werden suggesties gedaan voor verbeteringen, zoals een permanente koffiekraam en duidelijkere wayfinding. Deze inzichten benadrukken het belang van het creëren van een aantrekkelijke en toegankelijke omgeving om gewenst gedrag te stimuleren.
De actie leverde overwegend positieve reacties op bij studenten, wat illustreert dat nudging in combinatie met beloningen effectief kan zijn om het gebruik van ondergrondse fietsenstallingen te bevorderen. Dit experiment toont aan dat gedrag subtiel beïnvloeden zonder verplichting een haalbare en impactvolle strategie is.
Voor meer informatie over het co-creatieproces en de interventie kun je de presentatie en videographic onderaan de pagina bekijken.
Door middel van het betrekken van fietsers via de co-creatie dagen, de mentimeter en de interventie zijn de oplossingen gebaseerd op de input en behoeften van de fietsers. Hierdoor is de interventie relevant voor de fietsers en heeft het meer draagvlak.
Communitybuilding
De fietsenkelder wordt een plek waar fietsers vaker komen en daarmee creëren ze minder hinder voor buurtbewoners. Echter is er geen direct contact nodig tussen verschillende betrokkenen bij de interventie waardoor het vooralsnog redelijk anoniem blijft.
Participatie
Tijdens het placemakingproces was groepsparticipatie lastig en was de opkomst lager waarschijnlijk door de weersomstandigheden.We hebben ons gericht op fietsers en experts die de buurt goed kennen, omdat de diverse, mobiele en haastige groep fietsers lastig samen te brengen is en buurtbewoners vaak onderzoeksmoe zijn. Door deze aanpak hebben we valse verwachtingen bij bewoners voorkomen en hun behoeftes meegenomen via het advies van experts.
Mogelijke vervolgstappen
De praktische en technische oplossingen, zoals het verruimen van openingstijden, het creëren van meer duidelijke plekken en het toevoegen van extra ingangen, zijn voor ons lastig uitvoerbaar. Daarom zijn deze punten teruggekoppeld naar UvA Huisvestingsontwikkeling en Facility Services, die deze oplossingen mogelijk op de lange termijn kunnen realiseren. Daarnaast is er vanuit Facility Services een verzoek om meer aandacht te besteden aan buurtbewoners. In de overdracht willen we daarom meegeven dat een grotere focus op buurtbewoners van belang is bij toekomstige plannen.
Wat betreft de duurzaamheid van de interventie is het doel om, naast de praktische en technische oplossingen, herhaaldelijk een koffiekraam te plaatsen bij de start van semesters. Deze actie, die telkens gedurende een korte periode plaatsvindt, kan zorgen voor een blijvend effect. Door voor te stellen om de interventie halfjaarlijks te herhalen, kan deze aanpak op de lange termijn duurzaam worden gemaakt.
Do's & Don'ts
Leg vroegtijdig contact met stakeholder (organisaties/instanties) en plan snel een eerste gesprek
Vraag bij gesprekken met organisaties/instanties naar relevante en actuele rapporten
Focus op het afnemen van hinder voor omwonenden in plaats van wildparkeerders te straffen
Houd, voor zover mogelijk, rekening met het weer op co-creatie- en interventie dagen
Maak geen beloftes die je niet kunt nakomen aan omwonenden
Maak geen lange vragenlijsten, fietsers hebben meestal haast
Denk voor de interventie niet te groot
Betrek niet de fietscoaches bij het project en spreek ze niet aan zonder het van tevoren af te sprekenoren af te spreken