In het hart van het centrum van Amsterdam ligt het Universiteitskwartier. En midden in dit gebied bevind zich de nieuwe Universiteits Bibliotheek (UB) van de UvA. Ten tijde van ons project zijn de bouwerkzaamheden bijna afgerond, en kan er na worden gedacht over de toekomst van het gebied rondom de nieuwe UB. Aan ons werd de vraag gesteld om te onderzoeken hoe het terein rond de nieuwe UB een leefbare en fijne plek kan zijn voor alle mensen die er gebruik van maken. Vol enthousiasme hebben wij op verschillende manieren geprobeerd een zo holistisch mogelijk beeld te krijgen van het terrein, de mensen die er gebruik van maken en mogelijke interventies om de plek een stukje beter te maken. Op deze pagina vindt u in chronologische volgorde een verslag ons proces; van analyse en onderzoek, tot co-creatie, naar onze interventie en aanbevelingen voor het vervolg.
Analyse -> Infographic
Vanuit huis hebben we ons ingelezen in het vraagstuk. Het Universiteitskwartier is al lange tijd onderdeel van de UvA en door de jaren heen is nagedacht over de plek en de bestemming. In de plannen en gebiedsvisies staat de toekomst met de nieuwe UB als kloppend hart van het terrein uitgebreid beschreven, en wordt het belang van de balans tussen rust en reuring benadrukt.
Op locatie hebben wij de bouwput zelf aanschouwd en geobserveerd hoe mensen zich door de ruimte bewegen. We zagen veel afvalbakken die half open hingen en het was vrij vies. Er was weinig groen, tot onvrede van bewoners en andere mensen die rondliepen. Omdat het gebied midden in het centrum ligt wordt het veel gebruikt als doorgangsroute; nu lopen er vooral veel mensen, maar straks kan er ook weer gefietst worden. Met deze kennis zijn we op zoek gegaan naar literatuur die iets verteld over de mogelijke kansen van dit gebied.
Onderzoek wijst uit dat toegang tot groen in de buurt het psychosociaal welzijn bevordert (Ekhaese & Hussain, 2022) en dat betrokkenheid van de buurtgemeenschap in stedelijke planning bijdraagt aan biodiversiteit (Wang, 2025). Hiernaast bestaat er een consistente relatie tussen natuur, openbaar toegankelijke plekken en een vermindering in mentale gezondheidsproblematiek (Alderton et al., 2019). Omdat de universiteit een belangrijke rol kan spelen als kennis- en economische motor van de stad ligt hier voor ons als Placemaking-Team een duidelijke opdracht (Goddard & Vallance, 2013). Het is hierbij belangrijk om te onthouden dat participatie van de lokale gemeenschap essentieel blijft voor succesvolle besluitvorming (Goddard & Vallance, 2013; Wang, 2025).
De bevindingen hebben we in kaart gebracht en uitgewerkt in een infographic. Hieronder kunt u er doorheen scrollen. Later op deze websitepagina is hij ook als pdf te downloaden
Co-Creatie
Tijdens de Co-Creatiefase was ons doel om verschillende stakeholders samen te brengen en ze met ons en elkaar in gesprek te laten gaan over hun wensen voor het nieuwe Universiteitskwartier. We hebben dit vormgegeven door onszelf op een centrale plek op het Binnengasthuisterrein op te stellen en een groot opvallend bord op te hangen. Onze partner, Frances, hielp ons door een sta-tafel te regelen en wat te snacken en drinken. We hebben vooraf bewoners op de hoogte gesteld van de datum van de co-creatie, in de hoop dat er zoveel mogelijk mensen op af zouden komen. Ook hebben we een aantal belangrijke stakeholders actief uitgenodigd. De rest van de participanten hebben we op de dag zelf benaderd door te vragen of ze tijd hadden om met ons mee te lopen naar het bord en te kletsen over de plek.
De dag zelf verliep boven onze verwachtingen goed. We hebben veel verschillende mensen gesproken, waaronder ook een hoop bewoners; een groep die tot nu toe in ons onderzoek nog onderbelicht gebleven was. We hebben de deelnemers vrijgelaten om te kiezen welke activiteiten op het bord ze wilden doen, hoe lang ze wilden blijven en met wie ze spraken. De meeste mensen hebben met meerdere van ons en elkaar gesproken, een waardevol moment was een groepsgesprek waarbij bewoners met de beheerafdeling van de UvA en studenten hun wensen en zorgen deelden. Naast met elkaar te spreken hebben veel mensen hun wens voor het terrein op een post-it geschreven en hun stem uitgebracht op de wensenmatrix. Uiteindelijk hebben we van 13:00-18:00 buiten gestaan om met mensen te praten.
Uit deze middag bleek dat studenten en medewerkers behoefte hadden aan meer zitplekken. Bewoners lieten weten dat ze bang waren dat de zitplekken 's nachts voor andere doeleinden gebruikt zouden worden. Ook zien ze graag meer groen op het terrein. Facilitair Beheer benadrukte dat eventuele zitplekken het liefst zo min mogelijk onderhoud nodig moeten hebben.
Een bijzondere observatie is dat elke stakeholder het belangrijk vond om rekening te houden met de andere gebruikers van het terrein, en dat iedereen graag meer verbinding zou willen met elkaar. Bewoners stonden dan ook zeker open voor meer zitplekken en verbinding met de studenten, mits hun eigen rust en ruimte gerespecteerd kon worden.
Hieronder vindt u wat foto's van de co-creatie. Onder het kopje 'om te downloaden' later op deze pagina is een presentatie te vinden waarin de bevindingen verder zijn uitgewerkt.
Interventie -> Implementatieplan
Op basis van de co-creatie hebben we de volgende interventie ontwikkeld: "Een dynamisch zitplekkenconcept"
We willen inklapbare stoelen beschikbaar stellen die studenten en medewerkers op locatie kunnen gebruiken en ophalen tijdens werktijden [ma-vrij 09:00-17:00]. Dit komt tegemoet aan de wens van medewerkers en studenten om buiten te kunnen zitten, en zorgt er tegelijkertijd voor dat overlast voorkomen wordt door geen permanente zitplek in te richten.
Een proces gaat nooit helemaal zoals je van tevoren plant, zo ook ons proces helaas. Tijdens de geplande interventie stonden de bouwhekken nog rond de nieuwe UB - meer zelfs dan voorheen - waardoor onze interventie niet door kon gaan. Om een goed beeld te krijgen van de ervaringen van mogelijke gebruikers is genoeg ruimte nodig op de aangewezen plek en dit was niet aanwezig.
In plaats van de interventie uit te voeren hebben we een Interventie-Implementatieplan geschreven. In dit plan is onze interventie compleet uitgewerkt - en dus gebruiksklaar om door een andere partij (bijvoorbeeld de UvA) uitgevoerd te worden. Het plan is hieronder te vinden, onder 'om te downloaden'.
In deze video wordt u kort meegenomen door alle fases van het proces. Veel kijkplezier!
Do's & Don'ts
Leg zo snel mogelijk contact met je partner en houd elkaar op de hoogte
Maak gebruik van het netwerk van de partner
Bouw voort op eerdere onderzoeken, er is al veel geschreven over deze plek
Durf voorbij vooroordelen te kijken
Een aantal bewoners zijn enorm belezen en betrokken bij het terrein, maak daar gebruik van
Wees flexibel; een proces als deze verloopt zelden zoals je in eerste instantie gepland hebt
Vertrouw niet op mooie deadlines: bouwwerkzaamheden hebben nagenoeg altijd vertraging
Probeer niet té veel stakeholders mee te nemen, kader het liever af naar een paar belangrijke
Stel je projecten niet uit, het is belangrijk ruimte over te laten in je planning voor onverwachte omstandigheden
Overdracht
Ons project heeft een open einde... maar dit biedt ook kansen!
Als we reflecteren op het proces, zien we dat de co-creatie ons het meest heeft opgeleverd. Hier werden nieuwe inzichten gedeeld en merkten we dat de verbinding tussen verschillende stakeholders hoognodig was, tot nu toe werden deze groepen namelijk vooral apart aangesproken.
De interventie die volgde uit de co-creatie kan worden uitgevoerd, er staat een kant-en-klaar document op deze site om hiermee te starten. Maar hier eindigt het natuurlijk niet. Net als in elke fase van Placemaking biedt de interventie weer een nieuwe kans om opnieuw te kijken naar mogelijkheden, te reflecteren op het proces en de meningen van betrokkenen aan te horen. We hopen dat met name dit laatste niet uit het oog wordt verloren als dit project doorontwikkeld wordt.
De meeste bewoners waren erg begripvol en legde met liefde hun standpunt nog een keer uit, ook al hadden ze dat in eerdere onderzoeken ook gedaan. Ook medewerkers en studenten bleken herhaaldelijk bereid om hun gedachten met ons te delen. We raden dan ook sterk aan om niet van te voren van de mening of ideeën van mensen uit te gaan, het gesprek is enorm waardevol en biedt altijd nieuwe inzichten.
Naast het dynamische zitplekkenconcept is er ook een sterke wens naar meer vergroening op het terrein. Wij hebben er in verband met tijd en budget voor gekozen om geen interventie voor deze wens te ontwerpen, maar we hopen ten zeerste dat hier door andere partijen in de toekomst gehoor aan wordt gegeven.
Verantwoording
Alderton, A., Villanueva, K., O’Connor, M., Boulangé, C., & Badland, H. (2019). Reducing Inequities in Early Childhood Mental Health: How Might the Neighborhood Built Environment Help Close the Gap? A Systematic Search and Critical Review. International Journal Of Environmental Research And Public Health, 16(9), 1516. https://doi.org/10.3390/ijerph16091516
Ekhaese, E. N., & Hussain, W. S. (2022). Psychosocial Well-Being Determinants and Occupants’ Happiness in a Green Neighbourhood/Community. Frontiers in Built Environment, 8. https://doi.org/10.3389/fbuil.2022.816390
Goddard, J. B., & Vallance, P. (2013). The university in the city I: place and community. In The University and the City. Routledge.
Wang, Z. (2025). Exploring the Role of Community Participation in Sustainable Urban Development. Advances in Economics Management And Political Sciences, 158(1), 143–149. https://doi.org/10.54254/2754-1169/2025.19762
Amsterdam
.jpg)
.jpg)
Op basis van de co-creatie hebben we de volgende interventie ontwikkeld: "Een dynamisch zitplekkenconcept"
